Zachstanley

Jacqueline Elisabeth van der Waals (The Hague, June 26, 1868 – Amsterdam, April 20, 1922) was een Nederlandse dichteres, schrijfster, vertaalster en lerares.

Familie en loopbaan

Ze werd geboren als dochter van de J.D. van der Waals, een wereldberoemd natuurkundige en Nobelprijswinnaar naar wie de Van der Waalskracht is genoemd.

Ze doorliep de hbs en studeerde thuis voor de hulpakte voor het onderwijs en de M.O.-akte voor geschiedenis. Ze werd lerares in Doorn, Bloemendaal en Amsterdam.

Daarnaast vertaalde zij uit onder meer de Scandinavische talen en schreef essays over Søren Kierkegaard, Henrik Ibsen en Selma Lagerlöf. Gedichten schreef zij aanvankelijk onder het pseudoniem Una Ex Vocibus (een van de stemmen). De beginletters hiervan komen overeen met die van Ursule Eleonora Velt, de hoofdpersoon van haar autobiografische roman Noortje Velt (1907). Ze deed aan tennissen, schaatsen, wandelen en bergbeklimmen, activiteiten die in haar gedichten terugkomen.

Ze nam deel aan studiegroepen waar ze filosofen als Kierkegaard en Nietzsche besprak.

Debuut als dichteres

Haar eerste gedichten publiceerde ze onder een pseudoniem Una ex Vocibus dat "één van de stemmen" betekent. In het voorbericht schreef ze:

"Ik vrees, dat ik even onvoorzichtig ben als de dwaze dwerg in het kindersprookje, die zijn naam verborgen willende houden, in de eenzaamheid van het bosch stond te dansen en juichende zong: Welk een geluk, dat niemand weet, Dat ik Repelsteeltje heet.

En een man, die hem bespiedde, hoorde zijn lied en verstond de woorden, en Repelsteeltjes naam werd bekend.

Doe ik wellicht hetzelfde? En heb ik onwetend, voor enkelen verstaanbaar, mijn naam uitgesproken in deze verzen? Dan vraag ik allen, die mijn geheim weten of te weten mochten komen, dat verborgen te houden; en hièrin ongelijk aan Repelsteeltje, mag ik dit verlangen, want het weten van mijn naam zou niemand voordeel doen, slechts mijn vreugde bederven.

Want ik wil niets zijn dan een stem, één van die vele stemmen, die luid of stil uit menschenharten omhoog klinken.

Moge mijn geluid dan liefelijk zijn en, zij het ook slechts aan enkelen, vreugde geven."

Haar vrees werd bewaarheid. Iemand ontdekte dat zij die gedichten had gemaakt en haalde haar over de gedichten onder haar eigen naam te publiceren. Het sprookje over Repelsteeltje heeft ze herverteld waarbij de rol van deze dwerg in een ander daglicht komt te staan.

Thema's

In haar gedichten zijn thema's te ontdekken als

• de natuur. Zij roept vele gevoelens op, bijvoorbeeld van intens geluk, maar daardoor tegelijk ook droefheid en weemoed.
• God in haar gedichten en bijvoorbeeld de vertaling "Zegen ons Algoede".
• de dood. Soms verlangt ze er naar, maar ze pleegt geen zelfmoord: ze kiest voor het leven.

Maagkanker en gedicht Annunciatie

In 1921 wordt maagkanker bij haar geconstateerd. In haar gedichten wordt duidelijk dat ze, juist nu ze weet dat ze binnenkort zal sterven, het leven nog intenser beleeft. Ze komt tot een aanvaarding van het leven en de dood. Dit wordt in het gedicht Annunciatie helder verwoord:

Annunciatie

Ik hoorde uw voetstap naadren op het pad,

Ik wachtte, en zag u na een korte pooze.

- Hoe geurden 't dennenboschje en de rozen! -

Toen gij mijn open woning binnentradt.

Gij waart dien avond, toen gij tot mij kwaamt,

O Dood, niet overmoedig, niet vermetel,

En toen gij plaats naamt in mijn zachten zetel,

Gelijk een knaap zoo schuchter en beschaamd.

"Ik kom misschien wat laat en ongelegen?

Maar God heeft mij gezonden met een last."

Ik sprak: "Wie tot mij komt van Zijnetwege

Is mij ten allen tijde een lieve gast."

Ik bood u spijze, ik dronk met u den wijn.

Toen spraakt gij vragend, en uw oogen zagen

De mijne niet, naar de uwe opgeslagen,

Maar staarden peinzend in den avondschijn:

"Ik weet, dat ge u een woning hebt gebouwd,

Die gij zoo juist van plan waart te betrekken?

Dat gij de taak, door God u toevertrouwd

Ten laatste aan uzelve zoudt ontdekken,

Als gij uw eigen leven leven zoudt?" ...

Maar met een glimlach sprak ik snel en stil:

"Kwaamt gij, o Dood, mij van mijn plannen spreken?

Spreek en verkondig mij des Meesters wil."

Toen stondt gij op, toen gaaft gij mij het teeken,

Waarmede gij de uwen wijdt, o Dood. -

Ik deed u even later uitgeleide,

Ik zag u duister in het avondrood

Verdwijnen in de duisternis der heide.

En keerde huiswaarts langs het kiezelpad,

Ik sprak niet "goede Dood", ik sprak niet "booze",

En 'k had het leven nooit zoo lief gehad.

Laatste jaren

In haar laatste levensjaren werd het mystieke en religieuze element in haar werk steeds belangrijker. Jacqueline van der Waals schreef voor haar dood het bekende lied Wat de toekomst brenge moge. Het wordt in kerkelijke kring wel gezongen tijdens begrafenis- en trouwdiensten. Ze stierf op 53-jarige leeftijd.

Liedboek voor de Kerken

In het Liedboek voor de Kerken is een aantal liederen van Van der Waals opgenomen. Hoe geliefd deze zijn bleek nog eens in 2006, toen in een verkiezing van het mooiste religieuze lied onder NCRV-luisteraars Wat de toekomst brengen moge (Lied 293) en De dag door uwe gunst ontvangen (Lied 393) bij de eerste tien eindigden.

Biografie en Verzameld werk

In 1982 verscheen haar biografie Jacqueline E. van der Waals, Haar leven en haar werk, geschreven door Anton Ent en Jacoba Kramer-Vreugdenhil. Van der Ent bezorgde in 1994 haar poëzie onder de titel Jacqueline E. van der Waals, Verzamelde Gedichten.

Publicaties

• 1900 - Verzen
• 1910 - Nieuwe Verzen
• 1918 - Iris
• 1923 - Laatste Verzen

Externe link

• Teksten van en over Jacqueline van der Waals

Waals, Jacqueline E. van der Waals, Jacqueline E. van der Waals, Jacqueline E. van der Waals, Jacqueline E. van der Waals, Jacqueline E. van der